Canlının yapısında en önemli molekül olan DNA da hücrelerin yaşam programı şifrelenmiştir. Ancak bu şifreli bilgilerin birçoğunun pasif halden aktif hale gelmesindeki sırlar halen çözülememiştir. Zigottan başlayarak trilyonlarca hücreye ulaşan ve aynı zamanda farklılaşarak yeni özellikler kazanan hücrelerin bölünmelerindeki programlanma dikkat çekmektedir. Vücudumuzda yıpranmış, yaşlanmış ve herhangi bir nedenle ölen hücrelerin yerlerine yenileri oluşturulmakta ve birçok vücut özel savunma hücreleri üretilmektedir. Kulağımızdaki hücreler işitme, gözümüzdeki hücreler görme, tükürük bezi hücreleri salgı, kalpteki hücreler dolaşım için farklılaşmışlardır. Peki, bu hücreler tek bir hücreden nasıl olurda farklılaşarak farklı görev ve yapılara bürünürler? Buna en iyi örnek kök hücreleri örnek verebiliriz.
Kendini yenileme özelliğine sahip, özelleşmiş hücrelere farklılaşabilen, vücut içinde veya laboratuvar ortamında uygun şartlar sağlandığında birçok farklı hücre tipine dönüşebilen farklılaşmamış hücrelere kök hücre adı verilir. Kök hücrelerin diğer hücrelerden farklı en temel iki özelliği vardır. Bunlardan biri Bölünüp, çoğalabilme ve kendini yenileyebilme yeteneklerinin çok iyi olmasıdır. Diğeri ise diğer hücre tiplerine farklılaşabilme yetenekleridir. Farklılaşmamış olan kök hücreler, diğer hücrelerin aksine başlangıçtaki hücrenin karakteristik özelliklerini taşır, minimum bir benzeri hücre oluşturabilme yeteneği ile tek bir hücreden birden fazla hücre dizisine farklılaşabilme yeteneğine de sahiptirler.
Günümüzde in‐vitro ortamda üretilen kök hücrelerin direkt tedavi ajanı olarak kullanıldığı klinik çalışmalar da hızla artmaktadır. Aynı zamanda çeşitli farmakolojik veya kimyasal ajanların kök hücrelere olan etkileri rejeneratif tıp alanında pek çok hastalık için incelenmektedir. Kök hücre tedavisinin temelinde hasarlı ya da eksilen hücreleri yenileyerek, doku veya organları onarmak için kök hücrelerden yararlanma prensibine dayanır. Çeşitli hastalıkların organlar üzerinde yarattığı hasarın giderilmesi amacı olan bir tedavi yöntemidir. Kök hücresiyle yapılan tedavilerde en çok kalp -damar hastalıkları, sinir sistemi hastalıkları gibi hastalıklarda terapi yapılmaktadır. Hala farklı hastalıklar için tedavi yöntemleri çalışmaları tüm hızıyla devam etmektedir.
Bu konu üzerinde çok araştırma ve çalışmalar mevcuttur. Burada sadece kısa bilgi vermeye çalıştığım kök hücre geleceğin tedavi yöntemlerinden biri olmaya ve sırlarını hala korumaya devam etmektedir. Kök hücre benim için Allah ın bir mucizesi olarak canlılara verilen özel yapılardır.
Fethi Ahmet ÖNER
Eğitimci/yazar
