Allah’ı camilere sığdırmayan, kitaplara hapsetmeyen zihniyetin eseri;
Kırşehirli kardeşlerimizin şehir merkezinde her gün görebildikleri caminin özellikleri ve sırları maalesef ki yeteri kadar bilinmiyor ve hak ettiği kadar anlatılmıyor.
Selçuklu sultanı 2. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde (1272) Kırşehir valisi Caca oğlu Nureddin Cebrail bey tarafından yaptırılmıştır.
Medresenin kuzey cephesinde, girişi sağlayan ve Selçuklu mimarisi özelliklerini taşıyan taç kapı bulunmaktadır. Yapının kuzeydoğusunda, medreseye bitişik olarak yapılmış, Cacabey’in kümbeti, yapının güneybatısında ise minare yer almaktadır. Bu minare öncelikle gökyüzünü gözleme kulesi maksadıyla inşa edilmiştir.
Cacabey Gökbilim Medresesinin en dikkat çeken özelliği, cephe ve köşelerinde bulunan sütuncelerdir. Toplam üç adet olan bu sütunceler, roketin, ateşleme ve fırlatma halini göstermektedir. 13. yüzyılda roket çiziminin bu yapıda kullanılması, bu medresenin hangi amaçla kullanıldığının da en bariz göstergesidir.
Anadolu Selçuklu Dönemi Medreselerinden, kapalı avlulu medreseler grubu içerisinde bulunan Cacabey Gökbilim Medresesi, kareye yakın dikdörtgen planlı ve iki eyvandan oluşmaktadır. Kuzeyde bulunan giriş kapısından giriş eyvanına, oradan da avluya geçilir. Avlunun ortasında küçük bir havuz bulunmakta ve üzerinde aydınlık feneri yer almaktadır. Bu havuzun suyu üzerine düşen yıldızlar ve ay gibi gök cisimlerinin hareketleri incelenerek gök haritaları çıkarılmaktadır.
Yanlarda ise, avluya açılan sekiz tane eğitim amaçlı olarak yapılmış öğrenci odaları mevcuttur. Bu odaların girişleri bir insan boyundan kısa yapılmış olup ilime duyulan saygının göstergesi olarak insanların bu odalara eğilerek girmeleri sağlanmıştır.
Selçuklu mimari özelliklerini yansıtan Cacabey Gökbilim Medresesi hakkında ilginç bazı bilgiler de benden olsun:
- Cacabey Medresesi dünyanın bilinen ilk astronomi okuludur.
- – Rasat kulesi minarenin ışıl ışıl mavi firuze çinileri sebebiyle, halk, medreseye “Cıncıklı Cami” adını vermiştir. Minaresi; sınırlı tuğla ve çinilerle bezeli tek şerefelidir.
- – 10 gezegene ait işaretler medrese sütunlarında yer almaktadır. Güneş sistemi ve 10 gezegenin hareket yönleri de bugünkü bilgilerle eşleşmektedir.
- – Cacabey Medresesinin bir başka önemli sırrı ise giriş kapısında bulunan eksen eğikliği ve ekvator çizgisi işlemeleridir.
- Ve işin en acı tarafı ise Cacabey medreselerinde toplanan bilgiler, el yazması eserler ve çizimler 1952-53 yıllarında ABD tarafından çalınarak Kırşehir’den götürülmüştür. 1960’lı yıllarda yaşanan uzay gelişmelerinde en büyük sorun olan uzaydan geri dönüş nasıl olacak bilgileri Cacabeyden çalınan eserlerde gizliydi. 13. Yüzyılda bir roketin nasıl hareket edeceğini sütunlarına işleyen medrese bugün tüm sırlarıyla keşfedilmeyi bekliyor.
Sahip çıkması bizden….
Mesut Hekimhan
Eğitimci yazar
