“Alt-Üst Olur Diye Üzülmeyin, Hangisi Hayırlı Kimse Bilemez.”
Son zamanlarda uzay, astral seyahatler, zaman, gibi kavramlar üzerinde ilgiyle duruluyor. Yeraltı dünyası da bu konular ile alakalı olarak en muammalı kaynak durumunda.
Kayseri’mizin de yeraltı dünyası olduğunu bilmeyenlere anlatmak, bilenlere de hatırlatmak amacıyla şöyle bir gezinelim istedim.
Soğanlı Örenyeri:
Kayseri-Adana karayolu üzerinde bulunan Yeşilhisar İlçesi’ne bağlı, ilçeye 15 km. mesafede Soğanlı Köyü’nün içindedir.
Ürgüp, Göreme, Ihlara ve Zelve vadilerinin benzeri doğal oluşumları ile kaya kilise ve mağaralarının, bugünkü köy evleriyle iç içe girmiş olduğu bir yerleşim yeridir.
4. yüzyıldan itibaren Hıristiyanlığın Kapadokya’daki merkezlerinden biri olmuş, 7. ve 8. yüzyıllarda önemini sürdürmüştür.
Elliye yakın kaya kilise ve mağarası bulunduğu anlaşılmakla beraber, ancak Balıklı Göl, Tokalı, Karabaş, Yılanlı, Kubbeli, Geyikli ve St. Barbe kiliseleri gezilebilir durumdadır.
Bu kiliselerin hepsinde de Hazret-i İsa ve havarilerini konu alan freskler bulunmaktadır.
8. ve 13. yüzyılda Kapadokya bölgesinde yapılan kilise (şapel) ve manastırlardan en ilginç plan ve görünüşe sahip olanları Soğanlı’dadır. Ayrıca Soğanlı’nın eski halkı da kayalara oyulan ev ve barınaklarda yaşamışlardır.
Halen Kapadokya bölgesinde dini içerikli binlerce kaya olukları ve sivil yaşam amaçlı kaya yerleşimleri bulunmaktadır. Bu oyuklardan 600 kadarı Soğanlı ve Erdemli köylerindedir.
Soğanlı yer hareketleri sırasında çökmelere uğramış ve çöken yerler sel suları ile daha da derinleşmiş; burada uçurumları olan derin vadiler meydana gelmiştir.
Yer hareketleri ve erozyon sonucu ortaya çıkan en ilginç doğa manzarası masa biçimli dağlardır. Masa biçimli tepeler ve kubbeli kaya kiliseleri Kapadokya’dan başka bir yerde görülmeyen kültür ve doğa varlıklarındandır.
Soğanlı kaya kilisesinin duvarları değişik renklerle boyanmış ve üzerine resimler yapılmıştır. Ayrıca bu kiliseler içinde ve bazı kaya oluklarında dini resimlerin yasaklandığı ikonoklastik döneme ait tek renkli geometrik motifler ve haç resimleri bulunmaktadır.
Duvar resimleri konuları İncil’den alınmıştır. İsa peygamberin doğumu, vaftiz edilişi, mahkemesi, mucizeleri, çarmıha gerilişi, Hz. Meryem’in başından geçen olaylar, at üzerinde Kudüs’e gidişi ve azizlere ait freksler…
Soğanlı kiliseleri arasında Tokalı, Gök, Karabaş, Canavar, Meryem Ana, St. Barbe ve Geyikli kiliseleri en fazla ilgi çeken yerlerdir.
Ağırnas Vadisi:
Kayseri’ye 25 kilometre mesafedeki Ağırnas’ta bulunan yeraltı şehirleri, oyma evler, dehlizler, dehliz ağızlarındaki tıhrız taşları, hayvanların bağlandığı özel odalar, oyma mezarlar, kaya kiliseler, buranın milattan önce 2000 yılından itibaren Hititler, Kapadokyalılar ve Bizanslılar tarafından yerleşim yeri olarak kullanıldığını gösteriyor.
Ağırnas Vadisi’nin sağ ve sol yamaçları, tüf denilen beyaz ve kırmızı yumuşak bazalt kayalarla kaplıdır. Bu yumuşak kaya dokusu oyularak, vadi boyunca yüzlerce ev, mağara, kilise ve odalar yapılmıştır. Bunların tam olarak ne zaman ve kimler tarafından yapıldığı belli değildir. Ancak bu bölgenin Kaniş ve Karum’a yakınlığı ve bazı mağaraların bulunması, ilk yerleşimin Hititler zamanına kadar uzandığını göstermektedir.
Bir zamanlar Müslüman, Rum ve Ermeniler’in birlikte yaşadığı ve Doğu kültürüyle yoğrulan Ağırnas’ın en büyük özelliği Mimar Sinan’ın da köyü olmasıdır. Sinan, 1490’da bu köyde doğmuştur. 1512’de devşirme olarak alınıp, Acemi Oğlanlar Ocağı’nda eğitilmiştir. Bugün ustanın Ağırnas’taki evini gezmek mümkündür.
1857 tarihli Agios Prokopios Kilisesi ile 1905- 1910 yıllarında köyün ilkokuluyken bugün Mimar Sinan Kültür Merkezi olan bina da görülebilir yerlerdendir.
Bunların yanında, Emiruşağı’nda Tomarza Yeraltı Şehri ve Yeşilhisar ilçesi Doğanlı Köyü’nde Doğanlı Yeraltı Şehri de önemli eserler arasında yer almaktadır.
Her köşesi tarihten bir yaprak saklayan Kayseri, öncelikle kendi halkı tarafından sahip çıkılmasını bekliyor.
Ben yazarak sahip çıkıyorum, gadasını aldıklarım, haydi sizler de bir el atıverin hele…
Mesut Hekimhan
Eğitimci Yazar
mesuthan@gmail.com
